Alkohol działa uspokajająco i depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Nadużywany powoduje negatywne, groźne dla zdrowia lub życia konsekwencje.
Alkoholizm to bardzo poważna choroba spowodowana systematycznym spożywaniem napojów alkoholowych. Jej objawami są: ciągła potrzeba alkoholu, zaburzenia psychiczne, somatyczne i neurologiczne, zmniejszenie aktywności fizycznej, obniżenie sprawności umysłowej, degradacja osobowości.
Alkohol w małych dawkach działa pobudzająco, łagodząc napięcie mięśni i pozwala się zrelaksować. Jeśli dawka alkoholu wzrasta, jego działanie staje się dokładnie odwrotne. Alkohol w dużych dawkach działa depresyjnie, osłabia wolę, a także powoduje, że człowiek traci zainteresowanie swoim życiem. Skutki picia alkoholu są poważniejsze w przypadku kobiet.
Mózg jest największym konsumentem energii. Negatywny wpływ alkoholu na mózg związany jest z upośledzeniem dostępu tlenu do neuronów w wyniku zatrucia alkoholem. Demencja alkoholowa, która rozwija się wraz z długotrwałym spożywaniem alkoholu, jest wynikiem śmierci komórek mózgowych. Psychiczne skutki picia alkoholu to uszkodzenie funkcji mózgu spowodowane uszkodzeniem komórek kory mózgowej - obszaru „myślącego” mózgu. Autopsja alkoholików, którzy zmarli nawet w stosunkowo młodym wieku, często wykazuje znaczne ubytki w mózgu, zwłaszcza w korze mózgowej. Szkodliwe działanie alkoholu wpływa na wszystkie układy organizmu człowieka (nerwowy, krwionośny, pokarmowy). Obecnie udowodniono szkodliwą rolę alkoholizmu w rozwoju ostrych i przewlekłych chorób.
Negatywne skutki picia alkoholu są widoczne w rozwoju chorób układu sercowo – naczyniowego. Pod wpływem alkoholu dochodzi do uszkodzenia mięśnia sercowego, co prowadzi do rozwoju poważnych choroby i śmierci. Badanie rentgenowskie ujawnia wzrost objętości serca, który nie rozwija się u wszystkich pacjentów cierpiących na przewlekły alkoholizm, ale może wystąpić u pacjentów ze stosunkowo niewielkim doświadczeniem alkoholowym. Nawet u osób zdrowych po dużej dawce alkoholu mogą pojawić się zaburzenia rytmu serca, które stopniowo ustępują samoistnie. Nadużywanie alkoholu przyczynia się do rozwoju i progresji nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej i często jest bezpośrednią przyczyną zawałów serca.
Proces oddechowy składa się z czterech etapów, a naruszenie któregokolwiek z nich prowadzi do poważnego zaburzenia oddychania. U pacjentów z I etapem przewlekłego alkoholizmu dochodzi do pobudzenia funkcji oddychania zewnętrznego: minimalna objętość oddychania wzrasta, oddychanie staje się częstsze. Wraz z postępem choroby, pogorszeniem oddychania mogą wystąpić różne choroby (przewlekłe zapalenie oskrzeli, zapalenie tchawicy i oskrzeli, rozedma płuc, gruźlica). Alkohol często łączy się z tytoniem. Przy jednoczesnym działaniu tych dwóch trucizn ich szkodliwe działanie wzrasta jeszcze bardziej. Dym tytoniowy uszkadza strukturę makrofagów pęcherzykowych – komórek, które chronią tkankę płucną przed pyłem organicznym i mineralnym, neutralizują drobnoustroje i wirusy oraz niszczą martwe komórki.
Pacjenci cierpiący na alkoholizm, często skarżą się na zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, ponieważ błona śluzowa żołądka jako pierwsza dostrzega toksyczne działanie alkoholu. Podczas badania ujawniają zapalenie żołądka, wrzody trawienne żołądka i dwunastnicy. Wraz z rozwojem alkoholizmu funkcja gruczołów ślinowych zostaje zakłócona. Rozwijają się również inne zmiany patologiczne.
Wątroba zajmuje szczególną pozycję wśród narządów układu pokarmowego. Jest to główne „laboratorium chemiczne” organizmu, które pełni funkcję antytoksyczną, uczestniczy w prawie wszystkich rodzajach metabolizmu: białka, tłuszczu, węglowodanów, wody. Pod wpływem alkoholu czynność wątroby jest upośledzona, co może prowadzić do marskości (zwyrodnienia) wątroby.
